OKULLARDA KATILIMCI BÜTÇE
Gün geçmiyor ki katılımcı bütçe uygulamasına bir yenileri daha eklenmesin... Avrupa, Asya ve Amerika'nın belli yerlerinde benimsenmiş ve uygulanmakta olan katılımcı bütçe uygulaması sadece yerel yönetim birimleri olan belediyeler ile sınırlı kalmamıştır. Yurt dışı, katılımcı bütçeyi farklı kurumlar ve amaçlar için de kullanmaya başladı bile.
İngiltere'de özgün bir meclis olan gençlik meclislerinden sonra duymuş olduğum güzel bir demokrasi örneğini veren okullarda katılımcı bütçe uygulaması nedir? Hatırlar mısınız ilkokul ve orta okulda kulüplerimiz olurdu, üyelerini seçerdik daha sonra okul temsilcisini açık ya da kapalı oylama ile seçerdik. Çoğu zaman ise havalar güzel ise dersi dışarıda yapabilmek adına sınıfça demokratik oylamalar yapardık. Yanımızdaki arkadaşımızı da etkilemeye çalışırdık. "Elini kaldır, elini." gibi... İşte bu oylamanın daha resmi, uzun ve içine maliyetler karışmış halini düşünün. Okullarda katılımcı bütçe uygulaması, belli tek okul ya da okul bölgesi içinde yer alan okullarda yapılacak harcamaların hangi alanlara kanalize edileceğini öğrencilere sormakla başlıyor. İçinde belirlenen okulların yer aldığı bir okul bölgesi mevcut diyelim, bu A adlı okul bölgesi olsun. A okul bölgesi için, okul yönetimleri toplamda 50.000 dolar bir bütçe ortaya koyuyor, öğrenciler, öğrenci kulüpleri, öğretmenler okul için gerekli olacak projeler hakkında fikir geliştirme, müzakere etme ve sonuca varma kısmını gerçekleştiriyor. Diyelim ki A okul bölgesi (liseler) için öğrenciler müzakere sonrasında dört adet proje teklifi sunsun, bunlar;
1. Kapalı yüzme havuzu
2. Modern kütüphane
3. Kalabalık sınıflar için öğretmenlere mini mikrofon alımı ve ses sistemi
4. Hobi bahçesi oluşturma (tarım, sanat..vb.)
Bu projelerin A okul bölgesinde/ okulunda oylama yapılabilmesi için gereken şartlar oluşturulur, katılımcı bütçenin tanıtılması, katılımın artması için reklamlar ve afişlerin gerekli yerlere asılması gibi... Katılım sürecindeki gönüllü öğrenciler bu projelerden istediği birini oylamaktadır. Oylama yapılırken gizlilik esastır. Daha sonra sonuçların açıklanması beklenir. Okul yönetimi, belirlemiş olduğu maliyeti yeteceği kadar projelere finanse etmektedir. Ve okullarda (lisede) katılımcı bütçe bu şekilde gerçekleşmektedir.
2013'te Amerika'nın Arizona eyaletinde Phoenix Union lise bölgesinde Bioscience lisesinde Amerika'da ilk kez başlatılan bir süreçtir okullarda katılımcı bütçe. Daha sonra diğer ilçe liselerine örnek olacaktır. Okulda öğrencilerin görmek istedikleri projelerin oylandıktan sonra gerçekleştirilmesi esas alınmaktadır. Bu durumun öğrencilerin sivil sorumluluklarını geliştirdiği ifade edilmektedir. Öğrencilerin günlük hayatlarını etkileyen harcama olgusunun nasıl şekilleneceğine de yardımcı olacak bir sistem olarak ifade edilmektedir. Bu lise bölgesinde katılımcı bütçe uygulamasından sonra yapılan araştırmalarda öğrenciler, arkadaşlık kurma konusunda eskisinden daha iyi bir konuma gelmişlerdir. Özgüvenleri artmıştır. Öğretmenler ise öğrenciler ile daha güçlü ilişkiler geliştirmeye başlamışlardır.
Okul bölgesinde (beş lisede) kazanan projelerin neler olduğuna bakarsak bunlar;
Şekil; Phoenix Bölgesinde Katılımcı Bütçe İle Kazanan Projeler
KAYNAK: https://www.participatorybudgeting.org/what-happens-when-students-lead-pb/ (09.05.2017).
Phoenix bölgesi içindeki okullarda 2016 yılında gerçekleştirilen okullarda katılımcı bütçe uygulamasına beş okul dahil olmuştur. Toplamda beş kamu lisesinden 3854 öğrencinin katılımı ile gerçekleştirilen oylama sonuçları şekildeki gibidir. Katılım yüzdesine baktığımızda ortalama %83.8 oranında olduğu görülmektedir. Okul projeleri için 26.000 dolar harcama kararı alınmıştır. Güçlü bir katılımcı bütçe sürecini gerçekleştirdiklerini ifade eden okul yönetimleri gelecek projeler içinde ilerleyen günlerde araştırma ve fikir edinme evresine başlayacaklardır. Önümüzdeki yıllar için de daha fazla katılım için daha çok çalışacaklarını söylemektedirler.
Ülkemiz okullarında katılımcı bütçe uygulaması mevcut değildir, bunun için yasal bir düzenleme de henüz yoktur. Öğrenciler okullarda sınıf başkanlarını ve buna benzer minik demokratik işleri oylamaktadır. Ülkemiz adına da gerçekleştirilmesini arzu ettiğim bu katılımcı, demokratik uygulama harcamaların öğrencilerin taleplerine göre şekillenmesi açısından oldukça yeni bir uygulama olarak karşımıza neden çıkmasın ki!... Bu anlamda eğitimle küçük yaşlarda yerleşen sorumluluk, ortak karar alma, müzakere edebilme becerileri, oylama deneyimi öğrenciler adına önem arz edecektir. İhtiyaçlar doğrultusunda harcama yapmayı öğrenen yeni nesil gerek kamu sektöründe gerek özel sektörde yönetim kanallarında ussal kararlar alabilecektir. Her ülkenin gerekli sistem ve kurallar dahilinde buna ihtiyacı vardır. Okullarda yerleşen sorumluluk, karar sürecinde demokratiklik ve katılımcılık unsurları ile yetişen öğrenciler, yerel yönetimlerin katılımcı bütçe yapma sürecinde de doğal olarak yerini alacaktır.
Gözde DOĞAN
*Katılımcı bütçenin okuldaki aşamalarına göz atmak için;
https://www.youtube.com/watch?v=FjhPjCdj5y0&feature=youtu.be
KAYNAKLAR
BRENNAN Ashley, "Phoenix Schools Are Making History Again With PB", https://www.participatorybudgeting.org/phoenix-schools-are-making-history-again-with-pb/
JUNG Carrie," Phoenix District Asks Students For Input On Capital Improvements Spending" http://kjzz.org/content/450235/phoenix-district-asks-students-input-capital-improvements-spending
https://www.participatorybudgeting.org/
Yorum Yazın :Misafir
