KAMU - SİVİL EVCİLLEŞMESİ (Public-Civilian Domestication)

            KAMU - SİVİL EVCİLLEŞMESİ (Public-Civilian Domestication)

            Evcilleşmek kelimesi Türk Dil Kurumu sözlüğünde ehlîleşmek olarak tanımlanmaktadır. Ehil, Arapça'da 'ehl' kökünden gelen 'bir işte yetkili olan' anlamını ifade etmektedir. Kelime, İngilizce'de 'domestication' olarak geçerken evcilleşme, ehlîleşme, kültürlenme, uygarlaştırma, yerel ülkeye devir anlamlarına karşılık gelebilmektedir.

            Kabul, ilginç bir başlık seçmiş olabilirim yazıma. Şahsıma münhasır durumları bir yana oturtmak gerekirse bütçe ile ilgili tez çalışmalarım devam ederken okumuş olduğum edebi eserlerin birinde evcilleşmek tanımına yöneltilen farklı bir bakış açısı benim bu yazıyı bu köşeye yerleştirmeme vesile oldu denilebilir.

            Evcilleşmek diyor, Sayın Shunryu Suzuki, evcilleşmek birbirine alışmaktan öte birbirini içselleştirmektir. Ve siz yaptıklarınıza, düşündüklerinize, sevdiklerinize karşı evcilleşirsiniz. Çoğaltılabilir.

            Tıpkı günümüz çağdaş kamu yönetimlerinin istediği gibi, yönetişim olgusu ile bizlere kamu - sivil evcilleşmesini yaşatmak. Sanırım çok farklı bir tabir oldu.  Fakat düşünmemek elde değil. 1980'lerden günümüze kadar geçirmiş olduğumuz ekonomik, toplumsal değişiklikler içinde artık halkın kamu yönetiminde paydaş (shareholder) sayılması evcilleşmekten başka nedir ki. Yönetişim, Dünya Bankası, Birleşmiş Milletler, OECD, TODAİE ve akademik literatürde geçen ortak tanıma göre, kamu kesimi ve özel kesim ve diğer paydaşlar arasındaki iletişimin artması vasıtasıyla yönetim şekillerinin yeni bir boyuta taşındığı platformdur. Yönetim şekillerinin yeni bir boyutu derken aslında vatandaşların kamu politikalarını izleme ve kamu politikaları yapım sürecine katılımının artırılması amaçlanmaktadır. Yönetişim, birlikte yönetmek anlamını da ihtiva etmektedir.

            İhtiyaçların sınırsız, kaynakların kıt olması sadece iktisat biliminin değil her alanın kritik sorunudur. Özellikle kamu hizmetlerinin bölünemez, fiyatlandırılamaz ve pazarlanamaz olması neticesinde vatandaşlara en verimli kamu hizmeti sunmak gayreti içinde olan devlet, vatandaşa kamu yönetimi için söz sahipliği tanımak gayesi içindedir. Bu durumun ülkemiz açısından ne kadar aktif olduğu tartışılsa da bahsetmek istediğim hususta katılımcı bütçe olgusu ile birçok sıkıntıyı aşmış ülke örnekleri vardır.(Porto Alegre, İtalya, İngiltere, Almanya'nın çeşitli bölgelerinde..) Katılımcı bütçe, vatandaşların ki özellikle yerel düzeydeki yerel halkın müşterek kamusal ihtiyaçlarının optimum şekilde giderilmesi için onlara söz hakkı tanımaktadır. Böylece neyin eksik olduğunu bilen halka tanınan söz sahipliği, ülke kaynaklarının dağıtımında kamu harcamalarının doğru kullanılmasını da beraberinde getirecektir. Dikkat edilmesi gereken husus şudur ki, vatandaşların devlet bütçesi konusunda söz sahibi olması vergi mükellefi olmaları ya da diğer vatandaşlık ödevlerini yerine getirmeleri dolayısıyla değil tamamen egemenliğin millete ait olmasından ileri gelmektedir.

            Ülkemiz açısından katılımcı bütçe uygulamasının pilot örneği olan Çanakkale ilinden sonra belirlenen yirmi altı pilot yerel yönetim biriminde katılımcı karar verme sürecini destekleyen süreç başlatılmıştır.

            65. hükümet programında bahsi geçen ifade ".... kamu yönetiminde, şartların ve anlayışların değişimi içinde, yenilikçi, ve vatandaş memnuniyetini esas alan bir yaklaşımı benimsiyoruz. Bürokratik atalet ve rutinleşmeye karşı katılımcı bir anlayış içerisinde, yönetim anlayışımızı, yapımızı ve uygulamalarımızı gözden geçiriyoruz. Vatandaşımızın gözetimi altında siyasi sahiplenme ile iş ve yaşam kalitemizi sürekli bir şekilde artırmaya kararlıyız." ile 65. desteklenen katılım faaliyetleri için eleştiriler ya da dikkat edilmesi gereken hususlar elbette olacaktır. Halk ile kamu yöneticileri arasındaki iletişimin güçlü olması bu noktada birincil husustur.Bunun yanında katılımcılık modelinin siyasi yandaşlara kaynak aktarma mekanizmasına dönüşmemesi gerekmektedir. Bununla birlikte halkın yönetimde söz sahibi olduğu düşünüldüğünde gelir ve eğitim seviyesi farklı olan birey ve kurumların katılımda ne ölçüde var olacağı tartışma konusudur.

            Evcilleşme kavramını insanın kente uyumu, yaşam alanını benimsemesi ve insan hakları açısından yorumlayan ve özellikle bütçe hakkı ve  katılımın insan hakları boyutuyla ilgilenen Girne Amerikan Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Hossein Sadri şöyle demektedir; "Kentlerde yaşamakta ve evcilleşmekte olan insanlar ve kenti yöneten, imkânlarını elinde tutan, mahsullerini toplayan ve biriktiren iktidarlar arasında ilişkileri düzenleyen hukuk sistemi;  kentlilere ve onları yönetenlere çeşitli hak ve sorumluluklar yüklemiştir. Bu hak ve sorumlulukların karşılıklı dengesi, kentli insanların tarihi boyunca özgürlük ve adalet için mücadele veren sayısız grup ve kişi tarafından kent sakinleri lehine ilerlemiş görünse de, sorun esasen devam etmektedir."

            Sonuç olarak söyleyebiliriz ki ülkeler belli yönetim şekilleri çerçevesinde vatandaşların yerel kamusal ihtiyaçlarını gidermeli, onların yıllarca mücadele verip sahip olduğu bütçe hakkını yaşar ve yaşatırken kamu- sivil evcilleşmesinde kanunsal çerçeveyi de koruyup gözetmelidir. O halde kamu- sivil evcilleşmesi ya da yönetişim (governance)  kavramı ile şekillenen kamu sivil ehlîleşmesi hayatımıza bu şekilde sirayet etmektedir.

            Gündem ile ilgili olarak da başkanlık sistemine geçiş reformlarının gerçekleştirilmeye çalışıldığı günümüzde kamu- sivil evcilleşmesi (public- civilian domestication) ne ölçüde etkili olacak tartışmaya açık bir konu olarak bir süre devam edecek gibi gözükmektedir.

Manisa Celal Bayar Üniversitesi Maliye Teorisi Tezli Yüksek Lisans Öğrencisi Gözde DOĞAN.

            KAYNAKÇA

            Kentsel Dönüşümde İnsan Hakları Paneli, http://www.kibrispostasi.com/print.php?news=208300 (Erişim Tarihi:16.01.2017)

            SAKINÇ Süreyya & BURSALIOĞLU Sibel Aybarç, "Bütçelemede Demokratik Bir Değişim:Katılımcı Bütçe" Elecronic Journal of Vocational Colleges- May/2014.

            SUZUKİ Shunryu, Siz Neredeyseniz Aydınlanma Orada, Okyanus Yayınları, 2007.

            Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), "İyi Yönetişim İçin Örnek Bir Model:Katılımcı Bütçe", Yönetişim Etütleri Programı, 2007.

            Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık, 65. Hükümet Programı, http://www.basbakanlik.gov.tr/forms/_global/_government/pg_GovernmentProgram.aspx (Erişim Tarihi:18.01.2017)

Gözde DOĞAN